Συχνές ερωτήσεις για τα πνευματικά δικαιώματα

Submitted by administrator on Mon, 03/11/2013 - 13:13
Συχνές ερωτήσεις για τα πνευματικά δικαιώματα

 

Σχετικά με τις άδειες Creative Commons

 

  1. Τι πρέπει να ξέρω για να δώσω στο έργο μία άδεια CC;
  2. Πώς να αποφασίσω τι άδεια ταιριάζει στο έργο μου;
  3. Τι γίνεται αν αλλάξω γνώμη
  4. Μπορώ να εκμεταλλευτώ οικονομικά το έργο μου αν του έχω αναθέσει άδεια CC;
  5. Τι μπορώ να κάνω αν κάποιος δεν κάνει σωστή χρήση του υλικού μου;
  6. Χρειάζεται κάποιου είδους εγγραφή για να χρησιμοποιήσω άδεια CC;
  7. Πως εφαρμόζω μία άδεια CC στο έργο μου;

 

Σχετικά με τα Πνευματικά Δικαιώματα

 

  1. Μπορώ να χρησιμοποιήσω έργο τρίτων στο εκπαιδευτικό μου υλικό;
  2. Μπορώ να μεταφράσω αποσπάσματα από ξενόγλωσσο βιβλίο και να τα χρησιμοποιήσω ως εκπαιδευτικό υλικό;
  3. Ποιες εξαιρέσεις του Ν.2121/1993 επιτρέπουν τη χρήση υλικού τρίτων;
  4. Η χρήση και δημοσίευση υλικού που υπάγεται στο Ν.3028/2002 για προστασία της Πολιτιστικής κληρονομιάς επιτρέπεται;
  5. Επιτρέπεται η δημοσίευση φωτογραφιών από ιδιωτικά κτίρια με σκοπό τη μελέτη της αρχιτεκτονικής τους;

 

Προστασία προσωπικών δεδομένων

  1. Πρέπει οι φοιτητές που βρίσκονται στην αίθουσα κατά τη διάρκεια της βιντεοδιάλεξης να έχουν υπογράψει έντυπο συγκατάθεσης;
  2. Οι αίθουσες που θα γίνονται οι βιντεοδιαλέξεις πρέπει να φέρουν τη σήμανση «Ο χώρος βιντεοσκοπείται»;
  3. Σε περιπτώσεις ιατρικών φωτογραφιών ή/και εγχειρίσεων πρέπει να υπογράφεται έντυπο συγκατάθεσης;

 

 

Σχετικά με τις άδειες Creative Commons

 

  1. Τι πρέπει να ξέρω για να δώσω στο έργο μία άδεια CC;

 

  • Βεβαιωθείτε ότι το έργο σας μπορεί να προστατευτεί από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.

Οι άδειες Creative Commons ισχύουν για έργα που προστατεύονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Το copyright προστατεύει τη δημιουργική έκφραση. Σε γενικές γραμμές, τα έργα που προστατεύονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας είναι: βιβλία, χειρόγραφα, ιστοσελίδες, σχέδια μαθήματος, blogs, φωτογραφίες και άλλες οπτικές εικόνες, κάποιες συλλογές δεδομένων, ταινίες, βιντεοπαιχνίδια και άλλα οπτικά υλικά, μουσικές συνθέσεις, ηχογραφήσεις και άλλα ηχητικά έργα.

  • Βεβαιωθείτε ότι είστε ο κάτοχος των δικαιωμάτων

Πριν από την εφαρμογή μίας άδειας Creative Commons σε ένα έργο, θα πρέπει να βεβαιωθείτε ότι έχετε την εξουσία να το πράξετε. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να βεβαιωθείτε ότι το πρόσωπο που κατέχει τα πνευματικά δικαιώματα του έργου επιθυμεί να το διαθέσει με μια άδεια Creative Commons.Εάν εσείς είστε ο δημιουργός του έργου, τότε είναι πιθανό να είστε και ο κάτοχος των πνευματικών δικαιωμάτων και έτσι μπορείτε να χορηγήσετε άδεια εκμετάλλευσης της εργασίας σας με τον τρόπο που επιθυμείτε.

 

  • Βεβαιωθείτε ότι έχετε κατανοήσει πώς λειτουργούν οι άδειες Creative Commons

 

Οι άδειες Creative Commons έχουν τρεις διαφορετικές μορφές: το Commons Deed (περιληπτική διατύπωση της άδειας σε απλή γλώσσα για μη νομομαθείς), το Legal Code (Νομικό Μέρος διατυπωμένο σε γλώσσα νομική) και το Meta-data (Τεχνολογικό Μέρος).

Το Commons Deed είναι μία περιληπτική διατύπωση των βασικών εννοιών της πραγματικής άδειας (η οποία είναι το Νομικό Μέρος) σε απλή γλώσσα για μη νομομαθείς, στην ουσία αναφέρει τι επιτρέπεται κάποιος να κάνει με το έργο και τι όχι. Σκέφτείτε το σαν μια φιλική προς το χρήστη έκφραση του Νομικού Μέρους που αναφέρεται παρακάτω. Η πράξη αυτή καθεαυτή δεν έχει καμία νομική ισχύ και το περιεχόμενό της δεν περιέχεται στην πραγματική άδεια.

Το Νομικό Μέρος (Legal Code) είναι η πραγματική άδεια. Το έγγραφο αυτό έχει πλήρη νομική ισχύ ενώπιον των Δικαστηρίων.

Το τρίτο μέρος απαρτίζεται από τα μετα-δεδομένα (meta-tags και meta-data) τα οποία επιτρέπουν τον εντοπισμό των έργων τα οποία διατίθενται και διαδίδονται υπό τους όρους και τις προϋποθέσεις των αδειών αυτών μέσω ειδικά σχεδιασμένων διαδικτυακών μηχανών αναζήτησης.

 

  • Να είστε συγκεκριμένος για το τι αδειοδοτείτε

    Θα πρέπει να είστε συγκεκριμένος για το τι ακριβώς είναι CC-licensing, όταν εφαρμόζουν την άδεια χρήσης Creative Commons στο έργο σας. Σας δίνουμε την ευχέρεια να εντοπίσει τη μορφή των εργασιών στα μεταδεδομένα (κείμενο, ήχος, βίντεο, εικόνα, interactive) και θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε αυτό. Αυτό επιτρέπει την πιο ακριβή αναγνώσιμες από μηχάνημα γλώσσας.

 

 

  1. Πώς να αποφασίσω τι άδεια ταιριάζει στο έργο μου;

 

Πρέπει να επιλέξετε την άδεια που ταιριάζει πιο πολύ στις ανάγκες και τις προτιμήσεις σας. Με την άδεια στην ουσία δηλώνετε με ποιόν τρόπο επιθυμείτε να χρησιμοποιήσει o άλλος το έργο σας. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να επιλέξετε μία άδεια, η οποία θα ανταποκρίνεται στις προσδοκίες σας σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο επιθυμείτε οι άλλοι να χρησιμοποιήσουν το έργο σας. Μπορείτε να βρείτε μία γενική επισκόπηση των αδειών εδώ.

  1. Τι γίνεται αν αλλάξω γνώμη

 

Οι άδειες Creative Commons δεν ανακαλούνται. Αυτό σημαίνει ότι δε μπορείτε να απαγορεύσετε σε κάποιον που πήρε το έργο σας με άδεια Creative Commons να το χρησιμοποιεί σύμφωνα με τους όρους της άδειας. Μπορείτε να σταματήσετε τη διανομή του έργου σας στο κοινό με άδεια Creative Commons οποτεδήποτε θελήσετε. Αυτό όμως δε σημαίνει πως όσα αντίγραφα του έργου σας έχουν ήδη γίνει προσιτά στο κοινό με άδεια Creative Commons θα αποσυρθούν από την κυκλοφορία είτε πρόκειται για αυτούσια αντίγραφα, αντίγραφα που περιλαμβάνονται σε συλλογικά έργα και/ή διασκευή του έργου σας. Για τους λόγους αυτούς θα πρέπει να είστε πολύ προσεκτικός όταν θα επιλέξετε μία άδεια Creative Commons, να είστε σίγουρος ότι επιθυμείτε την εκμετάλλευση του έργου σας από το κοινό σύμφωνα με τους όρους της άδειας ακόμα και αν αργότερα επιλέξετε να σταματήσετε τη διανομή του.

 

  1. Μπορώ να εκμεταλλευτώ οικονομικά το έργο μου αν του έχω αναθέσει άδεια CC;

Ναι. Εφόσον επιλέξετε μία άδεια που περιέχει απαγόρευση εμπορικής χρήσης του έργου (Non Commercial) (πχ Attribution-NonCommercial, Attribution-NonCommercial-ShareAlike or Attribution-NonCommercial-NoDerivatives). Αυτό γιατί με αυτές τις άδειες διατηρείτε το δικαίωμα να λαμβάνετε οικονομικά οφέλη από έργα υπό άδειες αναγκαστικού δικαίου που σας επιτρέπουν την εμπορική εκμετάλλευση του έργου σας. Στην πράξη, η ευχέρεια να εισπράττετε ποσά απορρέοντα από το δικαίωμα σας στην πνευματική ιδιοκτησία εξαρτάται από τη χώρα στην οποία βρίσκεστε.

Με άδειες Creative Commons που επιτρέπουν την εμπορική εκμετάλλευση του έργου σας (ie. Attribution, Attribution-ShareAlike, Attribution-NoDerivatives), ο χορηγών την άδεια παραιτείται του δικαιώματος να αποκομίζει περιουσιακά οφέλη.

  1. Τι μπορώ να κάνω αν κάποιος δεν κάνει σωστή χρήση του υλικού μου;

Η άδεια παύει να ισχύει αυτομάτως στην περίπτωση που κάποιος χρησιμοποιήσει το έργο σας κατά παρέκκλιση των όρων της άδειας. Αυτό σημαίνει πως αν κάποιος χρησιμοποιήσει το έργο σας, το οποίο διέπεται από άδεια Creative Commons και αποτύχει π.χ να σας αναφέρει με τον τρόπο που εσείς ορίσατε, τότε παύει να διατηρεί το δικαίωμα περαιτέρω εκμετάλλευσης του έργου σας. Αυτό βεβαίως ισχύει μόνο για όποιον παραβιάσει τους όρους της άδειας. Δεν ισχύει για όλους τους υπόλοιπους που χρησιμοποιούν το έργο σας σύμφωνα με τους όρους της άδειας.

Ο τρόπος που μπορείτε να επιβάλλετε τα παραπάνω ποικίλλει. Μπορείτε να επικοινωνήσετε με το χρήστη που παρεκκλίνει από τους όρους της άδειας και να αξιώσετε άμεση αποκατάσταση. Μπορείτε ακόμα να εξουσιοδοτήσετε ένα δικηγόρο να δράσει στο όνομα και για λογαριασμό σας.

 

  1. Χρειάζεται κάποιου είδους εγγραφή για να χρησιμοποιήσω άδεια CC;

 

Όχι. Η χορήγηση αδειών στα έργα γίνεται χωρίς να απαιτείται κανενός είδους εγγραφή.

 

  1. Πως εφαρμόζω μία άδεια CC στο έργο μου;

 

Για έργα που έχετε ανεβάσει στο διαδίκτυο (online έργα), επιλέγετε μία από τις άδειες Creative Commons, η οποία ταιριάζει περισσότερο στις ανάγκες και τις προτιμήσεις σας. Όταν επιλέξετε την άδεια που σας ταιριάζει κι εφόσον σκοπεύετε να την εφαρμόσετε σε online έργο, ακολουθήστε πιστά τις οδηγίες, προκειμένου να συμπεριλάβετε τον αντίστοιχο κώδικα html στη δουλειά σας. Ο κώδικας αυτός θα δημιουργήσει αυτομάτως είτε το κουμπί «SOME RIGHTS RESERVED» και μια δήλωση με την οποία θα δηλώνετε ότι το έργο σας ακολουθείται από μία άδεια Creative Commons είτε το κουμπί «NO RIGHTS RESERVED» εάν κι εφόσον επιλέξετε να παραχωρήσετε το έργο σας ελεύθερο στο κοινό, χωρίς δηλαδή κανέναν περιορισμό. Το κουμπί είναι σχεδιασμένο να λειτουργεί ως προειδοποίηση προς όσους έρθουν σε επαφή με το έργο σας, ότι το έργο σας είναι υπό την κατά περίπτωση εφαρμοζόμενη άδεια Creative Commons. Ο κώδικας html θα συμπεριλαμβάνει τα απαραίτητα μετα-δεδομένα (metadata), προκειμένου ο εκάστοτε χρήστης να μπορεί να το εντοπίσει.

 

Σχετικά με τα Πνευματικά Δικαιώματα

 

  1. Μπορώ να χρησιμοποιήσω έργο τρίτων στο εκπαιδευτικό μου υλικό;

 

Σε γενικές γραμμές, η χρήση έργου χωρίς την άδεια του δημιουργού απαγορεύεται. Αν το υλικό δεν υπόκειται σε κάποια συγκεκριμένη άδεια χρήσης – CC ή άλλη – τότε μπορείτε να ζητήσετε άδεια για να δημοσιεύσετε για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Έχετε επίσης στο νου σας ότι όλα τα έργα των οποίων ο δημιουργός έχει πεθάνει εδώ και 70 χρόνια αποτελούν «κοινό κτήμα» και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως βάση για τη δημιουργία ελεύθερων ή/και προστατευόμενων παράγωγων έργων, τα οποία ο δημιουργός τους μπορεί να τα εκμεταλλευτεί όπως θέλει και να περιορίζει κατά βούληση την πρόσβαση σε αυτά.

Ο Ν.2121/1993 περί πνευματικών δικαιωμάτων προβλέπει κάποιες εξαιρέσεις, όπου το υλικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί χωρίς άδεια οι οποίες παρατίθενται παρακάτω.

 

  1. Ποιες εξαιρέσεις του Ν.2121/1993 επιτρέπουν τη χρήση υλικού τρίτων;

 

Η χρήση προστατευμένου υλικού χωρίς άδεια προβλέπεται στις εξής περιπτώσεις:

  • της παράθεσης σύντομων αποσπασμάτων από έργο άλλου νομίμως δημοσιευμένου για την υποστήριξη της γνώμης εκείνου που παραθέτει ή την κριτική της γνώμης του άλλου υπό την προϋπόθεση ότι αναφέρεται η προέλευσή τους και ο δημιουργός και εκδότης τους (α.19)
  • της αναπαραγωγής σε εκπαιδευτικά βιβλία, που χρησιμοποιούνται ως βιβλία διδασκαλίας για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση εγκεκριμένα από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων ή από άλλο αρμόδιο Υπουργείο κατά το επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα, έργων του λόγου ενός ή περισσοτέρων συγγραφέων νομίμως δημοσιευμένων, που αποτελούν μικρό τμήμα της συνολικής δημιουργίας του καθενός από αυτούς. Η ρύθμιση αυτή αφορά μόνο την έντυπη αναπαραγωγή (α.20)
  • της αναπαραγωγής άρθρων νομίμως δημοσιευμένων σε εφημερίδα ή σε περιοδικό, σύντομων αποσπασμάτων έργου ή τμημάτων σύντομου έργου ή έργου των εικαστικών τεχνών νομίμως δημοσιευμένου, εφόσον γίνεται αποκλειστικά για τη διδασκαλία ή τις εξετάσεις σε εκπαιδευτικό ίδρυμα (α.21)
  • της αναπαραγωγής ενός πρόσθετου αντιτύπου από μη κερδοσκοπικές βιβλιοθήκες ή αρχεία, που έχουν αντίτυπο του έργου στη μόνιμη συλλογή τους, προκειμένου να διατηρήσουν το αντίτυπο αυτό ή να το μεταβιβάσουν σε άλλη, μη κερδοσκοπική, βιβλιοθήκη ή αρχείο. Η αναπαραγωγή επιτρέπεται μόνο αν είναι αδύνατη η προμήθεια ενός τέτοιου αντιτύπου από την αγορά σε σύντομο χρόνο και με εύλογους όρους (α.22)
  • της αναπαραγωγής κινηματογραφικής ταινίας με το σκοπό της διατήρησής της στο Εθνικό Κινηματογραφικό Αρχείο (α.23)
  • της αναπαραγωγής έργου για να χρησιμοποιηθεί σε δικαστική ή διοικητική διαδικασία (αρ.24)
  • της χρήσης ενός έργου για λόγους ενημέρωσης (αρ.25)
  • της χρήσης στα μέσα μαζικής επικοινωνίας εικόνων με έργα αρχιτεκτονικής, εικαστικών τεχνών, φωτογραφίας ή εφαρμοσμένων τεχνών που βρίσκονται μόνιμα σε δημόσιο χώρο (αρ.26)
  • της δημόσιας παράστασης ή εκτέλεσης έργου: α) σε περίπτωση επισήμων τελετών, στο μέτρο που δικαιολογείται από τη φύση αυτών των τελετών, β) στο πλαίσιο της δραστηριότητας εκπαιδευτικών ιδρυμάτων από το προσωπικό και τους μαθητές ή σπουδαστές του ιδρύματος εφόσον το κοινό απαρτίζεται αποκλειστικά από αυτούς ή από τους γονείς των μαθητών ή σπουδαστών ή όσους έχουν την επιμέλεια αυτών ή όσους συνδέονται άμεσα με τις δραστηριότητες του ιδρύματος (α. 27).
  • της παρουσίασης στο κοινό έργων των εικαστικών τεχνών μέσα σε μουσεία, που έχουν την κυριότητα του υλικού φορέα όπου έχει ενσωματωθεί το έργο, ή στο πλαίσιο εκθέσεων, που οργανώνονται σε μουσεία (α. 28 παρ. 1).
  • της παρουσίασης στο κοινό και η αναπαραγωγή σε καταλόγους έργου των εικαστικών τεχνών στο μέτρο που αυτό είναι αναγκαίο για την διευκόλυνση της πώλησης του έργου (α. 28 παρ. 2).
  • της αναπαραγωγής του έργου προς όφελος τυφλών και κωφαλάλων προσώπων για χρήσεις που συνδέονται άμεσα με την αναπηρία και δεν έχουν εμπορικό χαρακτήρα στο βαθμό που απαιτείται λόγω της συγκεκριμένης αναπηρίας (αρ.28Α).

 

  1. Μπορώ να μεταφράσω αποσπάσματα από ξενόγλωσσο βιβλίο και να τα χρησιμοποιήσω ως εκπαιδευτικό υλικό;

 

Η μετάφραση θεωρείται παράθεση υλικού συνεπώς απαγορεύεται και αυτή χωρίς την άδεια του δημιουργού. Επιτρέπεται όπως φαίνεται και παραπάνω στην περίπτωση παράθεσης σύντομων αποσπασμάτων από έργο άλλου νομίμως δημοσιευμένου για την υποστήριξη της γνώμης εκείνου που παραθέτει ή την κριτική της γνώμης του άλλου υπό την προϋπόθεση ότι αναφέρεται η προέλευσή τους και ο δημιουργός και εκδότης τους.

 

  1. Η χρήση και δημοσίευση υλικού που υπάγεται στο Ν.3028/2002 για προστασία της Πολιτιστικής κληρονομιάς επιτρέπεται;

 

Ο Νόμος 3028/2002 για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς αναφέρει ότι η παραγωγή, αναπαραγωγή και διάδοση στο κοινό μνημείων κινητών που βρίσκονται σε μουσεία ή συλλογές, ή ακίνητων που βρίσκονται σε αρχαιολογικούς χώρους και ιστορικούς τόπους απαγορεύεται χωρίς προηγούμενη άδεια από το Τ.Α.Π.Α. (Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων). Παρ’ όλ’ αυτά, όλα τα προγράμματα Ψηφιακών Συγκλίσεων που έχουν χρηματοδοτηθεί από το ΕΣΠΑ και οι κοινοτικές οδηγίες προωθούν τη διάχυση και τη δημοσίευση των πολιτιστικών αγαθών. Π.χ. το Google Art Project (http://www.googleartproject.com/collection/acropolis-museum/) έχει αρκετές φωτογραφίες εκθεμάτων του μουσείου της Ακρόπολης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως link στις παρουσιάσεις μας ή μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε φωτογραφίες από τη Europeanna.

 

  1. Επιτρέπεται η δημοσίευση φωτογραφιών από ιδιωτικά κτίρια με σκοπό τη μελέτη της αρχιτεκτονικής τους;

 

Η φωτογράφιση ιδιωτικών κτιρίων με σκοπό τη μελέτη της αρχιτεκτονικής τους επιτρέπεται εφόσον γίνεται στην πρόσοψη του κτιρίου και χωρίς να θίγεται η ιδιωτικότητα και το ηθικό δικαίωμα του ιδιοκτήτη, π.χ. να μην αναφέρεται το ονοματεπώνυμό του, να μη φαίνεται στις φωτογραφίες κ.λ.π.

 

Προστασία προσωπικών δεδομένων

 

  1. Πρέπει οι φοιτητές που βρίσκονται στην αίθουσα κατά τη διάρκεια της βιντεοδιάλεξης να έχουν υπογράψει έντυπο συγκατάθεσης;

 

Η Οδηγία 1/2011 που αφορά στη χρήση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης για την προστασία προσώπων και αγαθών δεν εφαρμόζεται σε περιπτώσεις καταγραφής οπτικοακουστικού υλικού εκδηλώσεων, συνεπώς δε συνιστά παραβίαση προσωπικών δεδομένων. Παρ’ όλα αυτά καλό είναι να αποφεύγεται η άμεση βιντεοσκόπηση προσώπων π.χ. κατά τη διάρκεια ερωτήσεων, και να μη μπορεί να γίνει ταυτοποίηση π.χ. κατά την απάντηση να μην αναφέρεται το όνομα του ατόμου που έθεσε την ερώτηση.

Στις περιπτώσεις εργαστηρίων ή σεμιναρίων που υπάρχει περιορισμένη συμμετοχή φοιτητών και πιθανόν να μη μπορεί να αποφευχθεί η λήψη προσώπων είναι θεμιτό – όχι υποχρεωτικό – το παρουσιολόγιο να αποτελεί και έντυπο συγκατάθεσης προς υπογραφή.

 

  1. Οι αίθουσες που θα γίνονται οι βιντεοδιαλέξεις πρέπει να φέρουν τη σήμανση «Ο χώρος βιντεοσκοπείται»;

 

Όπως είδαμε και παραπάνω, η βιντεοσκόπηση εκδηλώσεων δε συνιστά παραβίαση προσωπικών δεδομένων αλλά θα είναι καλό για λόγους δεοντολογίας οι φοιτητές να είναι ενήμεροι για αυτό. Συνεπώς η ύπαρξη πινακίδας, χωρίς να είναι υποχρεωτική, είναι θεμιτή.

 

  1. Σε περιπτώσεις ιατρικών φωτογραφιών ή/και βιντεοσκόπησης εγχειρίσεων πρέπει να υπογράφεται έντυπο συγκατάθεσης;

 

Και πάλι εδώ τίθεται θέμα ταυτοποίησης προσώπων. Όταν δε φαίνεται το πρόσωπο του ασθενή, δεν υπάρχει ανάγκη να δοθεί άδεια δημοσίευσης των φωτογραφιών. Σε αντίθετη περίπτωση, όταν μπορεί δηλαδή να γίνει ταυτοποίηση του προσώπου, τότε είναι υποχρεωτική η ενημέρωση του ασθενή και η υπογραφή από αυτόν κάποιου έντυπου συγκατάθεσης για χρήση των φωτογραφιών ή/και της βιντεοσκόπησης της εγχείρισης.